Κυριακή 17 Ιουλίου 2011

Η αμαρτωλή ιστορία ενός αθώου μπιμπερό



ΟΤΑΝ Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΣΥΝΑΝΤΑ ΛΟΜΠΙΣΤΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΕΣ


Της ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΛΙΝΑΡΔΟΥ


Πίσω από την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να καταργηθούν τα πλαστικά μπιμπερό και τα δοχεία τροφίμων με δισφαινόλη Α -μια επικίνδυνη ουσία- και να αποσυρθούν όσα ήδη κυκλοφορούν στην αγορά, κρύβεται έντονο παρασκήνιο με νόμους που δεν εφαρμόζονται -βλέπε Ελλάδα- με χρηματοδοτούμενες δήθεν ανεξάρτητες επιστημονικές ΜΚΟ, με συνέδρια καθοδήγησης της κοινής γνώμης και κέρδη δισεκατομμυρίων ευρώ!
Η ιστορία με τα πλαστικά μπιμπερό αποκαλύπτει το πώς η «πληρωμένη επιστήμη» (junk science) συστρατεύεται με την επιχειρηματική δραστηριότητα... Την τελευταία δεκαετία οι επιστημονικές μελέτες που διαπιστώνουν πως η δισφαινόλη Α είναι μία επικίνδυνη ουσία για τον ανθρώπινο οργανισμό, και κυρίως για τα παιδιά, είναι δεκάδες. Ομως, άλλες αγνοήθηκαν, άλλες αμφισβητήθηκαν και άλλες χαρακτηρίστηκαν επιστημονικά ανεπαρκείς. Πώς να τα βάλει κανείς με ένα προϊόν που εντοπίζεται στο 90% των πλαστικών δοχείων συντήρησης και τα έσοδά του εκτιμώνται σε 700.000 δολάρια ανά ώρα;
Ως εκ τούτου ήταν έκπληξη η διπλή ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε διάστημα μόλις λίγων ημερών σχετικά με την κατάργηση των πλαστικών μπιμπερό που περιέχουν δισφαινόλη Α, των πλαστικών δοχείων συντήρησης τροφίμων, των μεγάλων πλαστικών δοχείων νερού, των μπουκαλιών αναψυκτικών κ.τ.λ. Η δεύτερη ανακοίνωση, που μιλά ακόμη και για απόσυρση, σήμανε συναγερμό αφ' ενός μεν στις βιομηχανίες παραγωγής τέτοιων προϊόντων αλλά και στην επιστημονική κοινότητα.
Δυστυχώς, η ιστορία της δισφαινόλης Α είναι business. Πρόκειται για μία τεχνητή ορμόνη η οποία σχεδιάστηκε το 1936. Σύμφωνα με έρευνες, ακόμη και πολύ μικρές ποσότητες αυτής της ουσίας μπορούν να περάσουν στον άνθρωπο από ένα πλαστικό δοχείο που έχει ζεσταθεί σε υψηλή θερμοκρασία. Τον μεγαλύτερο κίνδυνο έκθεσης έχουν τα βρέφη, ηλικίας έως έξι μηνών, αφού τρέφονται κυρίως με γάλα από μπιμπερό.
Η δισφαινόλη Α έχει εντοπιστεί στα ανθρώπινα ούρα και έχει αποδειχθεί πως επηρεάζει την ανάπτυξη αλλά και το αναπαραγωγικό σύστημα. Τα υψηλότερα ποσοστά δισφαινόλης Α έχουν βρεθεί στα ούρα παιδιών ηλικίας από 6 έως και 11 ετών.
Η Δανία ήταν η πρώτη χώρα της Ε.Ε. που απαγόρευσε από τον Ιούλιο του 2010 την ύπαρξή της σε όλα τα υλικά που έρχονται σε επαφή με βρέφη και μικρά παιδιά ηλικίας έως τριών ετών.
Σε ό,τι αφορά τη στάση των αμερικανικών αρχών (FDA-Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων) τουλάχιστον μέχρι τον Γενάρη του 2009 επικρατούσε καθησυχασμός για τις επιπτώσεις της συγκεκριμένης ουσίας, παρά τις εκ του αντιθέτου επιστημονικές φωνές. Ομως, στις 16 Ιανουαρίου 2009, μία ανακοίνωση του FDA σαστίζει αρκετούς. Είναι ίσως η πρώτη φορά που εμφανίζεται να αναθεωρεί την αξιολόγησή της για την δισφαινόλη Α και παραδέχεται ότι έχει «κάποια ανησυχία»ς κυρίως σε ό,τι αφορά τα βρέφη και τα παιδιά. Κατόπιν το Εθνικό Πρόγραμμα Τοξικολογίας των ΗΠΑ αρχίζει να επανεξετάζει όλες τις επιστημονικές μελέτες έως και το 2007 και αυτό είναι κάτι που έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τον επίσημο καθησυχασμό των τελευταίων χρόνων.
Πλέον, περνάμε στην εποχή της επανεξέτασης (;) επιστημονικών μελετών που συνδέουν τη δισφαινόλη με αυξημένο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, καρκίνο του μαστού, καρκίνο του προστάτη κ.τ.λ. Ετσι, φτάνουμε στην ξεκάθαρη ανακοίνωση της Ε.Ε περί απόσυρσης. Ενδιαφέρον, όμως, έχει και ένα ακόμη παράλληλο παρασκήνιο που κινείται σε επίπεδο media και δημοσίων σχέσεων.
Πριν από μερικά χρόνια δύο αμερικανοί δημοσιογράφοι ξεκίνησαν έρευνα για μια μη κερδοσκοπική και μη πολιτική οργάνωση η οποία υπεραμυνόταν για τα οφέλη της συγκεκριμένης ουσίας. Ανακάλυψαν ότι η συγκεκριμένη οργάνωση χρηματοδοτούνταν από βιομηχανίες που βάσιζαν το κέρδος τους στη δισφαινόλη Α.
Το 2009, και λίγο πριν από την αναθεώρηση του FDA, δημοσιεύματα σε δύο διαφορετικές εφημερίδες, την «Milwaukee Journal Sentinel» και την «Washington Post» αναφέρονται στους «λομπίστες της δισφαινόλης», οι οποίοι συνεδριάζουν στο φημισμένο Washington Cosmos Club για τη χάραξη επικοινωνιακής γραμμής και στρατηγικής δημοσίων σχέσεων σχετικά με την ασφάλεια της δισφαινόλης. Ανάμεσα στους συμμετέχοντες ήταν κολοσσοί της βιομηχανίας αναψυκτικών, παραγωγής μεταλλικών συσκευασιών, εκπρόσωποι της Ενωσης Βιομηχάνων Τροφίμων.
Σε εκείνη τη συνάντηση ειπώθηκε μεταξύ άλλων πως «η εύρεση μιας εγκύου γυναίκας που θα μπορούσε να μιλήσει δημόσια για τα οφέλη της δισφαινόλης θα ήταν πραγματικά κάτι πολύ σημαντικό»! Η συνάντηση έκλεισε με την αναφορά στην επιτακτική ανάγκη «εντεινόμενης δραστηριοποίησης στην επικοινωνία με τα μέσα ενημέρωσης, τους νομοθέτες και το ευρύ κοινό για την προστασία των βιομηχανιών που χρησιμοποιούν δισφαινόλη Α».
«Τοξικολογικά, η επιστήμη καλείται να προηγείται του νόμου διότι οι επιστήμονες πρέπει εκ θέσεως να προτάσσουμε το δημόσιο συμφέρον και να αξιολογούμε την επικινδυνότητα όλων των ανερχόμενων κινδύνων στα τρόφιμα και στο νερό» υποστηρίζει στην «Κ.Ε.» ο Γ. Ζαμπετάκης, επίκουρος καθηγητής Χημείας Τροφίμων στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Πάντως, στη χώρα μας λίγα γνωρίζαμε για την επικίνδυνη αυτή ουσία μέχρι την ώρα της ανακοίνωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αν και υπήρξαν φωνές που καλούσαν τις υπηρεσίες της πολιτείας να πάρουν θέση. Το Φεβρουάριο του 2010 το Ελληνικό Κέντρο Καταναλωτών (ΕΛΚΕΚΑ) καλούσε τον ΕΦΕΤ να πάρει θέση για το θέμα της δισφαινόλης. Αφορμή στάθηκαν έρευνες που υποστήριζαν πως «είναι επικίνδυνη για την υγεία των καταναλωτών, διότι προκαλεί καρκίνο, εγκεφαλικές παθήσεις, διαβήτη, καρδιακές παθήσεις, μέχρι και στειρότητα».
Ουδεμία ουσιαστική αντίδραση υπήρξε, παρά το γεγονός ότι από το 2002 το άρθρο 7 του νόμου 178 στο οποίο αναλύεται η «αρχή της προφύλαξης» αποσαφηνίζει πως όταν για συγκεκριμένους κινδύνους υπάρχει πιθανότητα βλαβερών επιπτώσεων στην υγεία, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει επιστημονική αβεβαιότητα, μπορούν να ληφθούν προσωρινά μέτρα διαχείρισης του κινδύνου τα οποία είναι αναγκαία για την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας της υγείας των καταναλωτών.
«Η αρχή της προφύλαξης είναι το νομικό εργαλείο για να μειωθεί αυτή η χρονική υστέρηση ενσωμάτωσης της επιστημονικής γνώσης στη νομοθεσία και αυτήν πρέπει να εφαρμόσει και η ελληνική πολιτεία -το υπουργείο Υγείας και ο ΕΦΕΤ- τόσο για τη δισφαινόλη Α όσο και για άλλους ανερχόμενους κινδύνους (π.χ. εξασθενές χρώμιο στο νερό, βαρέα μέταλλα στα τρόφιμα)», καταλήγει ο κ. Ζαμπετάκης.



Δεν υπάρχουν σχόλια: